Co to jest porwanie rodzicielskie?
Policjanci coraz częściej prowadzą poszukiwania dzieci „porwanych” przez jednego z rodziców. Poniżej kompendium wiedzy prawnej na temat tego zjawiska. Czym jest porwanie rodzicielskie?
Jeśli jedno z rodziców bez zgody, wiedzy drugiego lub pod pretekstem krótkotrwałego pobytu wywozi czy zatrzymuje dziecko na stałe, pozbawiając tym samym współrodzica możliwości utrzymywania z dzieckiem kontaktu, wtedy mamy do czynienia z tzw. porwaniem rodzicielskim.
W praktyce rodzic uprowadzonego dziecka przybywa do najbliższej jednostki, a policjant natychmiast przyjmuje zgłoszenie. Mitem, promowanym m. in. w telewizyjnych serialach, jest to, że od momentu, gdy rodzic stwierdza, iż nie wie, gdzie znajduje się jego dziecko, musi upłynąć 24 czy 48 godzin.
Zgodnie z zarządzeniem Komendanta Głównego Policji, zaginięcie to zdarzenie uniemożliwiającego ustalenie miejsca pobytu danej osoby i zapewnienie ochrony jej życia, zdrowia lub wolności. Taka sytuacja wymaga odnalezienia osoby albo udzielenia pomocy.
Policja klasyfikuje i przypisuje zaginięcia do I, II lub III kategorii. Ma to decydujące znaczenie dla dalszych działań. W przypadku porwań rodzicielskich zazwyczaj jest to kategoria III lub w określonych przypadkach I.
Zaginiony zakwalifikowany do kategorii I to osoba, która opuściła nagle miejsce swojego pobytu i istnieje podejrzenie, że może być ofiarą przestępstwa, jej życie może być zagrożone. Dotyczy to w szczególności małoletnich do lat 15, których zaginięcie zgłoszono po raz pierwszy.
Do kategorii III zakwalifikowana zostanie m. in. osoba małoletnia zaginiona w związku z omawianym porwaniem rodzicielskim, o ile nie zaistniały przesłanki, które nakazywałyby zakwalifikowanie do kategorii I.
Trzeba zwrócić uwagę na dwie okoliczności. Z punktu widzenia rodzica zgłaszającego porwanie każde uprowadzenie dziecka przez skonfliktowanego współrodzica jest dramatem. Jednak przepis wyraźnie wskazuje: jeżeli zagrożone jest życie, zdrowie lub wolność oraz gdy mamy do czynienia z osobą poniżej 15 roku życia, tylko wtedy zaginięcie należy zakwalifikować do kategorii I. W większości sytuacji zabranie dziecka przez jednego z rodziców wbrew woli drugiego nie oznacza, że jego życie, zdrowie lub wolność są zagrożone. Okoliczności te mają kluczowe znaczenie dla dalszego toku postępowania. W przypadku I kategorii katalog działań jest o wiele szerszy niż w przypadku kategorii III.Warto jednak wiedzieć, że również przy poszukiwaniach kategorii III policjanci docierają do dziecka i „sprawcy”. O winie i o tym, które z rodziców będzie miało pełne prawo do opieki, decyduje sąd.
Zazwyczaj przy zakwalifikowaniu „porwania” do kategorii III policja powiadamia właściwy sąd rodzinny i opiekuńczy o wszczęciu poszukiwań, informuje zawiadamiającego, że powinien zwrócić się do sądu z wnioskiem o wskazanie sposobu dalszego postępowania w przypadku ustalenia miejsca pobytu dziecka.
Artykuł 211. kodeksu karnego pozwala karać i ścigać tylko tych rodziców, którzy uprowadzają swoje dziecko, a są pozbawieni praw rodzicielskich. Grozi im za to do trzech lat pozbawienia wolności.
Zarządzenie 124. Komendanta Głównego Policji z dnia 4 czerwca 2012 r. w sprawie prowadzenia przez policję poszukiwania osoby zaginionej oraz postępowania w przypadku ujawnienia osoby o nieustalonej tożsamości lub znalezienia nieznanych zwłok oraz szczątków ludzkich (Dziennik Urzędowy Komendy Głównej Policji, 5 czerwca 2012, poz. 29.) – wyciąg.
§ 3 ust. 1
Policja podejmuje poszukiwanie osoby zaginionej niezwłocznie po otrzymaniu informacji o zaginięciu osoby. Zawiadomienie o zaginięciu osoby (…) przyjmuje się od osoby uprawnionej bezpośrednio po otrzymaniu takiej informacji.
§ 3 ust. 5
Zawiadomienie o zaginięciu osoby jest obowiązany przyjąć dyżurny jednostki policji, do której zgłosiła się osoba uprawniona lub wyznaczony przez niego policjant tej jednostki.
§ 3 ust. 6
Każdy pełniący służbę policjant (…), do którego zgłosi się osoba uprawniona, jest obowiązany przyjąć od osoby uprawnionej zawiadomienie o zaginięciu osoby.
§ 7
Kategorię osoby zaginionej określa policjant sporządzający zawiadomienie o zaginięciu osoby po dokonaniu analizy i oceny podanych w nim faktów i okoliczności, przy czym wątpliwości w tym zakresie rozstrzyga kierownik jednostki policji, w której przyjęto zawiadomienie o zaginięciu osoby.
§ 8
Osobie uprawnionej składającej zawiadomienie o zaginięciu osoby wydaje się potwierdzenie przyjęcia zawiadomienia o zaginięciu osoby, sporządzone według wzoru.