Legitymowanie - to warto wiedzieć
Wychodząc naprzeciw Państwa oczekiwaniom, pragniemy przedstawić podstawy prawne oraz zasady przeprowadzania legitymowania przez policjantów.
Najogólniejszą podstawę prawną legitymowania znaleźć można w ustawie o Policji, według której policjanci wykonujący czynności operacyjno-rozpoznawcze, dochodzeniowo-śledcze i administracyjno-porządkowe mają prawo do legitymowania osób w celu ustalenia ich tożsamości.
Przepisem wykonawczym wskazanej Ustawy jest rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 17.09.1990r. w sprawie trybu legitymowania, zatrzymywania, dokonywania kontroli osobistej oraz przeglądania bagażu i sprawdzania ładunku przez policjantów (Dz. U. nr 70, poz. 409 wraz z późniejszymi zmianami). Zgodnie z tym rozporządzeniem:
Policjant ma prawo legitymowania osób, gdy ustalenie ich tożsamości jest niezbędne do wykonania czynności służbowych, a w szczególności w celu:
- identyfikacji osoby podejrzanej o popełnienie przestępstwa lub wykroczenia,
- ustalenia świadków zdarzenia powodującego naruszenie bezpieczeństwa lub porządku publicznego,
- wykonania polecenia wydanego przez sąd, prokuratora, organy administracji rządowej i samorządu terytorialnego,
- identyfikacji osób wskazanych przez pokrzywdzonych jako sprawców przestępstw lub wykroczeń,
- poszukiwania osób zaginionych lub ukrywających się przed organami ścigania albo wymiarem sprawiedliwości.
Zgodnie z zapisem zawartym w art. 1 pkt 3 ustawy o ewidencji ludności i dowodach osobistych, jedynym dokumentem stwierdzającym tożsamość osoby jest dowód osobisty.
Podobnie inne dokumenty nie budzące wątpliwości (książeczka wojskowa, prawo jazdy, legitymacja studencka, itp.) mogą służyć do ustalenia tożsamości.
Tożsamość osoby legitymowanej można ustalić również na podstawie oświadczeń osób o ustalonej tożsamości, a także telefonicznego lub osobistego porozumienia się z osobami wskazanymi przez legitymowanego.
W sytuacji legitymowania osób znajdujących się w pojeździe, gdy uzasadniają to względy bezpieczeństwa, policjant ma prawo żądać opuszczenia pojazdu przez te osoby. W trakcie legitymowania ma on również uprawnienia do wydawania uczestnikowi ruchu wiążących poleceń co do sposobu korzystania z drogi lub używania pojazdu o ile dotyczy to realizacji czynności związanych z czuwaniem nad bezpieczeństwem i porządkiem ruchu na drogach.
Policjanci przystępujący do czynności służbowych w tym również do legitymowania obowiązani są:
1.podać stopień, imię i nazwisko; policjanci nie umundurowani okazują ponadto legitymację służbową w taki sposób, aby zainteresowany miał możliwość odczytać i zanotować nazwisko policjanta i nazwę organu, który wydał legitymację,
2.podać podstawę prawną oraz przyczynę podjęcia czynności służbowej.
Policjant w trakcie legitymowania osoby powinien ustalić następujące jej dane:
- imię i nazwisko,
- imiona rodziców wraz z nazwiskiem panieńskim matki,
- datę i miejsce urodzenia legitymowanego,
- adres zamieszkania,
- serię i numer dokumentu (na podstawie którego dokonywane są ustalenia), przez kogo wydany jest dokument oraz datę wydania, a także w miarę możliwości PESEL.
Jednocześnie na mocy wewnętrznie obowiązujących przepisów policjant wykonujący zadania związane m. in. z legitymowaniem, kontrolą osobistą, pomieszczenia, pojazdu, ładunku, bagażu, przed wydaniem zaświadczenia o zgłoszeniu przez cudzoziemca utraty dokumentu uprawniającego do przekroczenia granicy, obowiązany jest do sprawdzenia czy osoba bądź rzecz zarejestrowana jest w policyjnych zbiorach informacji.
Legitymowany musi oczekiwać na wykonanie tych czynności, które mają służyć ustaleniu jego tożsamości. Wprawdzie takie oczekiwanie stanowi w istocie "krótkotrwałe ograniczenie swobody dysponowania swoją wolnością", to jednak nie jest zatrzymaniem w rozumieniu przepisów kpk, art. 15 ust. 1 pkt 3 ustawy o Policji lub innych przepisów.
Decyduje o tym celowego oczekiwania, którym jest należyte przeprowadzenie czynności wylegitymowania osoby. Jest to więc czynność wymieniona w art. 15 ust. 1 pkt 1 ustawy o Policji.
Nie jest zatrzymaniem krótkotrwałe pozbawienie swobody osoby nie łączące się z rzeczywistym pozbawieniem wolności, polegające nawet na doprowadzeniu osoby do jednostki Policji w celu dokonania czynności wyjaśniającej, np. ustalenia jej tożsamości albo określonej czynności dowodowej.
Można odstąpić od legitymowania osoby, która jest znana policjantowi.
Policjant dokumentuje w notatniku służbowym dane osoby legitymowanej oraz czas miejsce i przyczynę legitymowania